Θέλω να χτίσω μία εκκλησία για τη μητέρα του Χριστού, τη Μαρία, στο νησί της Χίου.
Να στείλεις αμέσως έναν αγγελιοφόρο στο νησί της Χίου για να μεταφέρει την διαταγή μου στον στρατηγό Ζυβό, που μένει στο Κάστρο της Χίου. Να μπεί αυτός ο αγγελιοφόρος σε ένα πολεμικό πλοίο που πλέει πολύ γρήγορα, για να μεταφέρει το γράμμα με την διαταγή μου στη Χίο. Έχω υπογράψει το γράμμα με το βασιλικό κόκκινο μελάνι και το σφράγισα με την χρυσή μου σφραγίδα.

Όταν ακόμη δεν είμουν βασιλιάς, και ζούσα μόνος μου σε ένα νησί, γνώρισα τρεις άγιους άνδρες, τον Νικήτα, τον Ιωάννη και τον Ιωσήφ. Αυτοί μου είπαν πως μία μέρα θα γίνω βασιλιάς. Μου ζήτησαν να χτίσω μία εκκλησία για τη Μαρία, τη μητέρα του Χριστού, όταν γίνω βασιλιάς.

Τώρα λοιπόν, που έγινα βασιλιάς, θα πληρώσω για τα ακριβότερα υλικά και τους καλλίτερους τεχνίτες για να χτίσουν την εκκλησία. Όσο για τα έξοδα, μην ανησυχείτε, διότι ο χρυσός κυλάει από το ταμείο όπως το νερό από την πηγή.

Αυτή είναι η επιθυμία μου και η διαταγή μου.

Νικηφόρος, μελισσοκόμος από τον Ανάβατο Το έτος του Κυρίου 1115

Οι πρώτοι τεχνίτες ήρθαν εδώ με τη διαταγή του βασιλιά.

Πριν να γίνει βασιλιάς, ο Κωνσταντίνος ζούσε σε ένα νησί. Εκεί γνώρισε τρείς άγιους άνδρες, τον Νικήτα, τον Ιωάννη και τον Ιωσήφ. Αυτοί του είπαν πως μία μέρα θα γίνει βασιλιάς, και όταν γίνει, να χτίσει μία εκκλησία για την Μαρία, τη μητέρα του Χριστού.

Όταν ο Κωνσταντίνος έγινε βασιλιάς κράτησε την υπόσχεσή του. Αγόρασε τα ακριβότερα υλικά και πλήρωσε τους καλλίτερους τεχνίτες για να χτίσουν την εκκλησία. Γι’ αυτό η εκκλησία είναι πανέμορφη, γεμάτη με πολύχρωμα μάρμαρα και χρυσές ζωγραφιές στους τείχους, που ρίχνουν ένα γλυκό φως παντού μέσα στην εκκλησία.

Όπως είπαμε, ο ο Κωνσταντίνος έστειλε τους καλύτερους τεχνίτες στη Χίο για να χτίσουν την εκκλησία. Πρώτοι έφτασαν οι ξυλοκόποι, οι οποίοι ξεκίνησαν να βρούν τα καλλίτερα δένδρα στην περιοχή που θα έχτιζαν την εκκλησία. Εκεί μαγεύτηκαν από την ομορφιά του γύρω τόπου. Ζήτησαν λοιπόν από το βασιλιά Κωνσταντίνο να τους αφήσει να χτίσουν ένα χωριό για να ζήσουν εκεί. Ο βασιλιάς συμφώνησε και έτσι αυτοί φύτεψαν ελιές και αμπέλια για να έχουν λάδι και κρασί. Σιγά-σιγά το χωριό μεγάλωσε και όλοι ζούσαν εκεί ευτυχισμένοι με τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους και τα τρισέγγονά τους.

Το χωριό όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου έγινε από τους τεχνίτες που έχτισαν την εκκλησία, που διέταξε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Έχτιζαν την εκκλησία για πάρα πολύ καιρό, έφτιαξαν την μεγάλη δεξαμενή για να μαζεύουν το νερό της βροχής για να έχουν να πιούν και την τραπεζαρία για να πηγαίνουν να τρώνε όλοι μαζί. Όταν τέλειωσαν το χτίσιμο, κατάλαβαν πόσο πολύ τους άρεσε το μέρος αυτό, και αποφάσισαν να μείνουν εκεί. Το χωριό μας λοιπόν βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και βλέπει από ψηλά τη γαλάζια θάλασσα. Είναι χτισμένο στην κορυφή του βουνού και γύρω-γύρω έχει δάσος. Όμως επειδή στο νησί της Χίου βγαίνει η πολύτιμη μαστίχα, για το λόγο αυτό έρχονται πειρατές να κλέψουν τη μαστίχα και να μας κάνουν κακό. Έτσι, για να προστατευθούμε, χτίσαμε το χωριό σαν μικρό φρούριο στην άκρη ενός μεγάλου βράχου. Τα σπίτια είναι χτισμένα από πέτρα και με μικρά παράθυρα που μας προστατεύουν από τους πειρατές. Και επειδή είναι κρυμμένο στο δάσος και είναι δύσκολο να το βρουν οι πειρατές.

Τα παλιά τα χρόνια ξένοι έμποροί ήρθαν στο νησί μας για να πάρουν την πολύτιμη μαστίχα. Επειδή γνώριζαν ο ένας τον άλλο πολύ καλά, αποφάσισαν να δουλεύουν όλοι μαζί. Έφτιαξαν ένα μαγαζί για να πουλάνε τη μαστίχα που το είπανε Μαόνα. Δεν μετάνιωσαν ποτέ για αυτό γιατί οι άρχοντες, οι βασιλιάδες και οι σουλτάνοι αγόραζαν όλη τη μαστίχα. Το λιμάνι της Χίου είναι το πιο βολικό μέρος για να αγκυροβολήσουν τα πλοία τους και να γεμίσουν με φρέσκα τρόφιμα και νερό για τα ταξίδια τους. Από το λιμάνι μπορούσαν να βάζουν τη μαστίχα στα πλοία και από εκεί να την πηγαίνουν σε όλο τον κόσμο.

Λίγο πριν οι ξένοι έμποροι να έρθουν στην Χίο, εμφανίστηκε μία ασθένεια στην μακρινή πόλη που ζούσαν, την Κάφα. Αυτή την αρρώστεια την έφεραν στους ανθρώπους οι αρουραίοι και οι άνθρωποι πέθαιναν σαν τις μύγες. Η αρρώστεια αυτή σκότωνε ένα άνθρωπο στους τρείς, και γι’ αυτό την ονόμασαν «Μαύρος Θάνατος». Παρόλα αυτά οι ξένοι έμποροι κατάφεραν όμως την ίδια χρονιά να εγκατασταθούν στην Χίο, όπου εκεί άρχισαν χρυσές δουλειές με τη μαστίχα.

Στη Χίο οι ξένοι έμποροί έγιναν πολύ γρήγορα πολύ πλούσιοι πουλώντας τη μαστίχα, αλλά και δέρματα, υφάσματα και κρασί. Έχτισαν μεγάλα σπίτια με κήπους στο νησί και ζούσαν εκεί με πολλές ανέσεις. Ξαναέχτισαν και το Κάστρο της Χίου και το λιμάνι από όπου η πολύτιμη μαστίχα πάει σε όλο τον κόσμο. Έτσι οι άλλοι έμποροι τους ζήλευαν πολύ και ονειρεύονταν για να πάρουν τη θέση τους.

Όμως ενώ οι ξένοι έμποροι ζούσαν πολύ καλά στην Χίο, οι χωρικοί που καλλιεργούσαν τη μαστίχα υπέφεραν πολύ. Γιατί οι ξένοι έμποροι δεν τους πλήρωναν για τη δουλειά τους, παρά κύτταζαν πως να πλουτίσουν αυτοί σε βάρος των χωρικών, και άμα δεν τους έδιναν όλη τη μαστίχα που μάζευαν κάτω από τον καυτό ήλιο, οι ξένοι τους τιμωρούσαν πολύ αυστηρά. Και έτσι οι χωρικοί δούλευαν νύχτα-μέρα, ενώ οι ξένοι μετρούσαν τα φλουριά τους.

Ιωάννης, μαστιχοπαραγωγός από τα Μεστά, 1478

Στο χωριό μας όλοι καλλιεργούν τη μαστίχα. Ο πατέρας μου ήταν πριν από μένα στα μαστίχια και πριν από αυτόν ο πατέρας του και έτσι πάμε πίσω σε όλες τις γενιές. Δεν ξέρουμε να κάνουμε τίποτα άλλο . Πριν έρθουν στο νησί μας οι ξένοι αφέντες που τους λένε Τζιουστινάνη, ζούσαμε ειρηνικά μεταξύ μας και οι πρώην άρχοντές μας έκαναν πολλά για μας. Καλλιεργούσαμε τη γη που ήταν δική μας και η αποφασίζαμε μόνοι μας για τα σημαντικά ζητήματα. Σήμερα αυτοί οι πλούσιοι έμποροι μας τυραννούν και δεν έχουμε πια τα παλιά δικαιώματα. Επιβλέπουν τη δουλειά μας με φρουρούς που κρατάνε όπλα και μετράνε πόση μαστίχα τους δίνουμε.

Εμείς, οι αγρότες, καλλιεργούμε τα μαστιχόδεντρα, αλλά δεν βλέπουμε κανένα όφελος από αυτό, επειδή οι ξένοι αφέντες δεν μας επιτρέπουν να πάρουμε τη μαστίχα για την οικογένειά μας. Οι φύλακες της μαστίχας δεν μας επιτρέπουν να μείνουμε κοντά σε ένα μαστιχόδεντρο, αν δεν δουλεύουμε με αυτό. Και αν κάποιος αγρότης δεν δώσει όσοι μαστίχα χρειάζονται οι ξένοι αφέντες, τότε τιμωρείται να πληρώσει δύο φορές αυτήν την ποσότητα που λείπει.
Κανείς δεν επιτρέπεται να πουλήσει μαστίχα, ούτε να την κρύψει, ούτε να την κρατήσει για τον εαυτό του, ακόμα και την παραμικρή ποσότητα. Κάποιοι που πήραν λίγη μαστίχα για το σπίτι τους τιμωρήθηκαν πολύ αυστηρά, του έκοψαν το ένα αυτί. Και κάποιοι που πήραν μαστίχα για να την πουλήσουν στα κρυφά, τους κρέμασαν!

Εδώ στα Μεστά, έχουμε τον ψηλότερο πύργο από όλα τα 21 μαστιχοχώρια, που είναι στη μέση του χωριού. Αυτό συμβαίνει, λέει η Μαόνα, επειδή βρισκόμαστε κοντά στο λιμάνι, από όπου μπορούν να έρθουν οι πειρατές και πρέπει να μας προστατεύουν. Ζούμε σε ένα μικρό χώρο, με στενά δρομάκια και λίγο ήλιο. Χαίρομαι που δουλεύω στο χωράφι, παρά τη σκληρή δουλειά και το φόβο ότι μπορεί να μαζέψω λιγότερη μαστίχα από την προηγούμενη χρονιά. Είμαι ευτυχισμένος γιατί μπορώ να αναπνέω καθαρό αέρα, να νιώθω τον ήλιο, ακόμα κι αν με καίει πολύ, και να βλέπω τον ορίζοντα. Δεν έχω δει τίποτα άλλο στη ζωή μου. Εύχομαι να μπορούσα να γίνω ναυτικός και να δω τον κόσμο. Αλλά δεν μας επιτρέπεται να φύγουμε από τα χωράφια. Γιατί οι ξένοι αφέντες κερδίζουν 200.000 χρυσά φλουριά το χρόνο από το εμπόριο της μαστίχας.

Andrea Loredan, Επόπτης Μαστίχας στους Ολύμπους Το έτος του Κυρίου 1460

Όταν οι ξένοι αφέντες ήρθαν στο νησί, μέτρησαν κάθε μαστιχόδεντρο. Κάθε χωριό πρέπει να μας δίνει κάθε χρόνο μαστίχα. Όταν βγαίνει περισσότερη μαστίχα, εμείς την αγοράζουμε. Όταν μας δίνουν λιγότερη μαστίχα, πουλάμε λιγότερη μαστίχα και χάνουμε πολλά λεφτά. Αφού μας έδωσαν λιγότερη μαστίχα, φταίνε αυτοί που χάσαμε λεφτά. Το σωστό είναι λοιπόν να μας δώσουν αυτοί τα λεφτά που χάσαμε. Δεν επιτρέπεται να καλλιεργούν την μαστίχα άλλοι από τους χωρικούς και τους φύλακες. Πουλάμε τη μαστίχα, αλλά όχι το μυστικό για το πως φτιάχνεται!

Αντζελίνα, μαστιχοκαλλιεργήτρια από τους Ολύμπους

Κάθε χρόνο κλαδεύουμε τα μαστιχόδεντρα, για να μπορούν έχουν περισσότερο φως. Στη συνέχεια οι άνδρες κόβουν τον κορμό του δέντρου για να μπορέσουν τα δάκρυα της μαστίχας να βγουν από τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά. Όμως η μαστίχα δεν είναι ένας καρπός που τη μαζεύουμε από τα κλαδιά του δέντρου. Είναι καλά κρυμμένη στον κορμό και τα κλαδιά. Πρέπει να χαράξουμε τον κορμό και τα κλαδιά με ένα μαχαιράκι, χωρίς να τραυματίσουμε το δέντρο.

Πρέπει να καθαρίσουμε το χώμα γύρω από τον κορμό του δέντρου, να ξεριζώσουμε τα ζιζάνια, να μαζέψουμε όλες τις πέτρες και τις πιο μικρές, ώστε η μαστίχα που πέφτει να μείνει καθαρή. Μετά πρέπει να κοσκινίσουμε λευκό χώμα γύρω από τον κορμό του δέντρου και να το πατήσουμε όσο γίνεται λείο και σταθερό. Αυτό το λέμε "τραπέζι". Έτσι, όταν η μαστίχα θα πέσει στο καθαρισμένο χώμα, χωρίς να κολλήσει με ακαθαρσίες, θα την μαζέψουμε εύκολα. Μετά θα περιμένουμε 15 ημέρες για στεγνώσει η μαστίχα. Μόλις βγει ο ήλιος πάμε να την μαζεύουμε. Πρώτα μαζεύουμε τα μεγάλα κομμάτια. Στη συνέχεια τα μικρότερα και τέλος τις μικρότερες σταγόνες, ακόμη και αυτές που βρίσκονται ακόμα στον κορμό του δέντρου και στα κλαδιά. Ότι μαζέψουμε το πηγαίνουμε πριν από το μεσημέρι σε ένα μέρος που έχει σκιά. Στη συνέχεια αρχίζουμε να καθαρίζουμε κάθε δάκρυ μαστίχας. Αφαιρούμε το χώμα και τα φύλλα, μετά το πλένουμε και το στεγνώνουμε. Με μικρά μαχαίρια καθαρίζουμε κάθε δάκρυ όσο μικρό κι αν είναι. Και επειδή αυτά τα κομμάτια είναι πολύ μικρά, η δουλειά μας αρχίζει το φθινόπωρο και τελειώνει την άνοιξη

Αγαπητέ μου ανιψιέ, σου γράφω αυτό το γράμμα, πριν σαλπάρεις για τη Χίο. Υπάρχουν κάποια θέματα που θα ήθελα να μάθεις πριν φτάσεις εδώ. Αυτό το νησί είναι σαν μια μηχανή που βγάζει χρήματα, αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για να διατηρήσουμε τον πλούτο μας. Δεν φοβόμαστε τόσο πολύ τους Χιώτες, αυτοί είναι ταπεινοί αγρότες και ναυτικοί που δουλεύουν για εμάς. Όμως έχουμε πολλούς εχθρούς έξω από τη Χίο. Η μαστίχα, όπως ξέρεις, είναι μοναδική και από την πώλησή της κερδίζουμε 200.000 χρυσά φλουριά κάθε χρόνο. Όμως η μαστίχα είναι σπάνια, καθώς φυτρώνει μόνο σε ένα μέρος στη Χίο και πουθενά αλλού σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ιωάννης, μαστιχοκαλλιεργητής από την Καλιμασσιά

Ενώ ζούσαμε ευτυχισμένοι με τους γείτονές μας στη γη, μας πήγανε να ζήσουμε σε νέα χωριά που μοιάζουν με φρούρια. Μικρά μονοπάτια διασχίζουν το χωριό, τα οποία ονομάζουν "δρόμους", αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας ατέλειωτος λαβύρινθος. Ένας κεντρικός και τέσσερις γωνιακοί πύργοι παρακολουθούν τη ζωή μας κάθε λεπτό. Γύρω από το χωριό έχτισαν ένα μεγάλο πέτρινο τοίχο, έτσι ώστε κανείς να μην μένει απαρατήρητος, όταν μπαίνει και βγαίνει από το χωριό. Το βράδυ, όταν πέφτει το σκοτάδι, κανείς δεν επιτρέπεται να μπαίνει ή να βγαίνει και γι’ αυτό οι πύλες κλείνουν. Στη μέση του χωριού έχτισαν ένα τεράστιο πύργο γεμάτος από άγριους άνδρες με όπλα, που παρακολουθούν κάθε λεπτό τη ζωή μας. Και ούτε να σκεφθεί κανείς να κρατήσει έστω και μια σταγόνα από την πολύτιμη μαστίχα, γιατί θα του κόψουν ένα αυτί ή τη μύτη, είτε θα τον κρεμάσουν.

Αύριο θα πάω στο λιμάνι της Χίου να στείλω στο βασιλιά Αιγύπτου 3 κιβώτια πολύτιμη μαστίχα που αυτός αγόρασε από το μαγαζί μας, τη Μαόνα. Εμείς οι Μαονέχοι, ξέρουμε πως να διαλέγουμε τα καλύτερα μαστιχόδεντρα και να δημιουργούμε νέες γενιές από τα καλύτερα. Και σήμερα πιο καρποφόρα δέντρα μας κάνουνε πλούσιους. Κάθε χρόνο κερδίζουμε από τη μαστίχα 200.000 χρυσά φλουριά. Είναι πάρα πολλά λεφτά, άμα σκεφτείς πως μόνο ο βασιλιάς της Γαλλίας έχει 4 φορές πιο πολλά λεφτα από εμάς.

Το νησί της Χίου είναι ευλογημένο. Και τι δεν έχει πέρα απ’ την ομορφιά του: πρώτα πρώτα την πολύτιμη και μοναδική μαστίχα, που δεν βγαίνει παρά μόνο στη Χίο. Μετά τι να πω για τα πορτοκάλια, τα λεμόνια και τα μανταρίνια, το κρασί, τα δερμάτινα, τα μεταξωτά και τα μάλλινα ρουχα που φτιάχνουμε. Τα ρούχαν από το μαλλί του χιώτικου πρόβατου τα στέλνουμε στην Αγγλία στον βασιλιά Ερρίκο. Αλλά και κρασί του στέλνουμε και άλλα πολλά. Εδώ στο λιμάνι είναι οι έμποροι του βασιλιά Ερρίκου που φορτώνουν τα καλούδια στο καράβι και τα πάνε μέχρι το μακρυνό Λονδίνο. Αυτά τα καλούδια τα πουλάμε με μεγάλο κέρδος σε όλους που έχουν λεφτα να τα αγοράσουν, και βέβαια οι πλούσιοι πελάτες κάνουν και εμάς τους εμπόρους πλούσιους. Όμως έχουμε και πολλούς εχθρούς που θέλουνε να πάρουμε από εμάς το νησί της Χίου για να περνάνε καλά στην θέση μας! Γι’ αυτό και εμείς έχουμε τα μάτια ανοικτά για να μην συμβεί αυτό ποτέ.

Γεώργιος, μαστιχοκαλλιεργητής από το Πυργί

Αν νομίζετε ότι είναι εύκολο να καλλιεργήσετε το μαστιχόδεντρο, κάνετε λάθος. Αυτά τα δέντρα έχουν χαμηλό ύψος και αυτό σημαίνει ότι εμείς περνάμε τη ζωή μας σκύβοντας. Εγώ είμαι μαστιχοκαλλιεργητής και πριν από μένα, ο πατέρας μου και πριν από αυτόν ο παππούς μου και πριν από αυτόν ο προπάππους μου ήταν μαστιχοκαλλιεργητές. Δεν ξέρουμε τίποτε άλλο, εκτός από το καλλιεργοούμε τα μαστίχια και να πληρώνουμε τους φόρους.

Δεν μπορούμε να κρατήσουμε καθόλου μαστίχα, ούτε καν για χρήση στο σπίτι. Είναι μία πολυτέλεια για τον βασιλιά της Γαλλίας, τον βασιλιά της Αγγλίας και τον σουλτάνο των Τούρκων. Δεν είναι για τα γούστα του ταπεινού αγρότη. Επειδή όμως η μαστίχα είναι και φάρμακο, κρατάω μυστικά κάποιες σταγόνες που δεν έχω παραδώσει στους αξιωματούχους. Μόνο για τα παιδιά μου, αν αρρωστήσουν. Κανείς δεν το γνωρίζει, ούτε καν η γυναίκα μου, καθώς η τιμωρία είναι φρικτή. Άμα μάθει κανείς πως έχω κρύψει μαστίχα στο σπίτι, θα μου κόψουν το ένα μου αυτί. Αυτή είναι η τιμωρία που προβλέπεται για όσους κρύβουν τη μαστίχα.

Μιχαήλ Ζυβός, Πυργί 1491

Εχθές έφτασα από ένα κουραστικό ταξίδι στη Χίο. Μόλις βγήκα από το πλοίο πήγα στο Πυργί, για να δω τους συγγενείς μου. Στην κεντρική πλατεία άκουσα την είδηση για έναν ξένο ναύαρχο που μόλις είχε έρθει στο νησί μας και αναζητούσε καλούς ναυτικούς. Αποφάσισα να επιστρέψω στην πόλη και να συλλέξω πληροφορίες.

Στο λιμάνι άκουσα κάποιες φήμες ότι πράγματια ένας ξένος ναύαρχος ξεκινάει μια περιπέτεια για να πλεύσει προς τις Ινδίες ακολουθώντας τη δυτική κατεύθυνση. Δεν ξέρω τι να σκεφτώ γι' αυτό. Ίσως αυτός ο "ναύαρχος" να είναι απατεώνας. Αλλά από την άλλη πλευρά, μπορεί να έχει δίκιο και ίσως ακολουθώντας μια κατεύθυνση προς τα δυτικά να βρούμε έναν άλλο δρόμο για τα είδη πολυτελείας που λαχταρά η Ευρώπη. Γιατί από τότε που οι Τούρκοι κλείσανε τους δρόμους της Ανατολής, η Ευρώπη έμεινε χωρίς λούσα! Αν λοιπόν αυτός ο ξένος ναύαρχος ξέρει πως να πάει να βρεί τα λούσα στην άλλη μεριά της γης, μήπως να πάω και εγώ μαζί του;

Κατά τη διαμονή μου στο νησί της Χίου, επισκέφθηκα μια υπέροχη κατοικία που βρίσκεται σε μια πεδινή περιοχή με πορτοκαλιές και λεμονιές, η οποία ξεκινά από τα νότια της πόλης και εκτείνεται από τη θάλασσα μέχρι τους πρόποδες του βουνού. Το κτήμα αυτό ανήκει στον άρχοντα Ροδοκανάκη, τον πλουσιότερο Χιώτη έμπορο.

Με είχε προσκαλέσει να πάω εκεί για να περάσω λίγες ώρες μακριά από το λιμάνι και το θόρυβο της πόλης. Στο δρόμο μου προς το αρχοντικό του, διέσχισα μεγάλα περιβόλια με λεμονιές και πορτοκαλιές, δρόμους που συνορεύουν με τείχη. Στη συνέχεια, συνάντησα χωράφια με χαρουπιές και φοίνικες που μου θύμιζαν την πόλη της Μασσαλίας.

Έφτασα στο αρχοντικό χωρίς οδηγό μετά από μια δύο ώρες περπάτημα. Ανέβηκα πέτρινη σκάλα με οδήγησε στον πρώτο όροφο που με περίμεναν οι οικοδεσπότες μου. Με κάλεσαν να μπω σε ένα στρογγυλό δωμάτιο με θέα, που είχε πολύ όμορφες ζωγραφιές στους τοίχους. Η θαλασσινή αύρα, αφού πρώτα πέρασε μέσα από τους ανθισμένους οπωρώνες με πορτοκάλια, έφερε φρεσκάδα και άρωμα στο σπίτι.

Πρώτα, με έβαλαν να καθίσω σε καναπέδες ντυμένους με κόκκινα και λευκά υφάσματα από μετάξι. Οι ευγενική μου οικοδέσποινα, η κυρία Θαρσίτσα, μου σέρβιρε μόνη της τα γλυκά του κουταλιού και τον καφέ. Ο σύζυγός της ξαπλωμένος δίπλα μου στους καναπέδες γέμισε με τα ίδια του τα χέρια μια μακριά πίπα και μου την άναψε. Αργότερα, η κυρία Θαρσίτσα με κάλεσε να μπω σε ένα άλλο δωμάτιο γεμάτο θαυμάσιους πίνακες.

Ανεβήκαμε στην ταράτσα, όπου ήταν το τηλεσκόπιο. Το έστρεψα προς τις ακτές της Μικράς Ασίας και μπορούσα να δω καθαρά το λιμάνι του Τσεσμέ, τα ερείπια της Εφέσου, τις πεδιάδες που ποτίζονται από τον ποταμό Κλάστρο και τους λόφους του νησιού της Σάμου. Αφού γέμισα τις αισθήσεις μου κοιτάζοντας τα πιο μακρινά μέρη, έστρεψα το τηλεσκόπιο προς τα χωριά της Χίου, εκείνα που είναι χτισμένα στις πλαγιές του βουνού Πελινναίου. Δεν χόρταινα να κυττάζω του πράσινους κήπους, τα λευκά σπίτια του λιμανιού, που λάμπουν φωτεινά κάτω από το φως του ήλιου, και τα πολλά πλοία στη θάλασσα.

Ο οικοδεσπότης μου με οδήγησε στους όμορφους κήπους του. Κάναμε μια μεγάλη βόλτα γύρω από δεξαμενές γεμάτες με διάφανο νερό κάτω από τις σκιές των πορτοκαλιών. Η κυρία Θαρσίτσα μάζεψε ένα μπουκέτο από τα πιο όμορφα λουλούδια του κήπου και μου το πρόσφερε για να θυμάμαι για την επίσκεψή μου στο σπίτι της. Μέσα στο σπίτι θαύμασα μία βιβλιοθήκη 2.000 βιβλία!

Όταν ήρθε η ώρα να αποχαιρετήσω τους καλούς μου οικοδεσπότες, η κυρία Θαρσίτσα ήρθε να μου φέρει γιγάντια πορτοκάλια, τα οποία τα μάζεψε η ίδια. Ψέκασε τα πορτοκάλια με λικέρ από μαστίχα και μου έδωσε αρκετά για να τα πάρω μαζί μου. Μου έδωσε επίσης λεμόνια και περγαμόντο, που είναι ένα είδος πορτοκαλιού με με παραδεισένιο άρωμα. Έφτασα στη Χίο φορτωμένος με φρούτα, λουλούδια και ένα σωρό γλυκιές αναμνήσεις

Δύο χρόνια μετά την επίσκεψή μου, έφτασαν τα νέα στη Γαλλία ότι ο σουλτάνος των Τουρκων θανάτωσε σχεδόν όλους τους Χιώτες, και πολύ λίγοι ξέφυγαν. Ο λόγος ήταν πως η Χίος δεν ήθελε πια να είναι νησί του Σουλτάνου, αλλά ήθελε να ενωθεί με τη μητέρα Ελλάδα. Τα νεαρά αγόρια και κορίτσια που έπιασαν οι Τούρκοι έγιναν σκλάβοι τους. Αργότερα ο ζωγράφος Ντελακρουά ζωγράφισε ένα πίνακα με όλα αυτά τα μαύρα γεγονότα. Όταν είδα τον πίνακα θυμήθηκα τον χρόνο που πέρασα στη Χίο με τους αγαπημένους μου φίλους και σκέφθηκα, «Ω, καλοί μου φίλοι! Τι να σας συνέβη; Είστε ανάμεσα σ' αυτούς που τους σκότωσαν ή ανάμεσα σ' αυτούς που γίνανε σκλάβοι;»

Αδαμάντιος Κοραής, Παρίσι 1789

Αφού έγινα γιατρός, πήγα στο Παρίσι. Εκεί κατάλαβα πως τα γράμματα έκαναν τους Γάλλους να αγαπήσουν την ελευθερία. Τότε δεν πήγαιναν όλοι οι Έλληνες στο σχολείο και ήταν δούλοι των Τούρκων. Είπα, πως άμα αγαπήσουν οι Έλληνες το σχολείο, θα αγαπήσουν και την ελευθερία που τότε δεν είχαν. Σκέφτηκα λοιπόν πως τα βιβλία είναι ο τρόπος που θα κάνουν τους Έλληνες να αγαπήσουν την ελευθερία.

Έτσι άρχισα να γράφω και να μαζεύω βιβλία. Γρήγορα όμως κατάλαβα πως δεν γίνεται να είμαι και γιατρός και να γράφω βιβλία. Σταμάτησα να δουλεύω σαν γιατρός. Κατάφερα όμως να φτιάξω στη Χίο μια πολύ μεγάλη βιβλιοθήκη. Εκεί πήγαιναν οι Χιώτες να διαβάσουν τα βιβλία. Όσοι ήθελαν να πάρουν τα βιβλία για να τα διαβάσουν στο σπίτι τους, μπορούσαν να το κάνουν.

Μετά από λίγο καιρό, ο σουλτάνος των Τούρκων, αποφάσισε να τιμωρήσει τους Χιώτες. Τότε η Χίος, αν και ήταν ένα ελληνικό νησί, το είχαν οι Τούρκοι, και οι Χιώτες ήταν οι δούλοι τους. Οι Χιώτες όμως, όπως και οι άλλοι Έλληνες, ήθελαν να ελευθερωθούν. Όταν λοιπόν αποφάσισαν να απελευθερωθούν, ο σουλτάνος διέταξε το στρατό του να σκοτώσει τους Χιώτες. Οι στρατιώτες σκότωσαν όσους Χιώτες μπορούσαν και μερικούς που έμειναν ζωντανοί, τους πούλησαν σκλάβους. Τότε ήταν που έκαψαν και τη βιβλιοθήκη μας. Αλλά ακόμη και αν οι Τούρκοι δεν την είχαν κάψει, δεν θα υπήρχε πια κανείς στη Χίο για να διαβάζει βιβλία, επειδή τους σκότωσαν όλους.

Μετά από πάρα πολλά χρόνια, η βιβλιοθήκη ξαναχτίστηκε και γέμισε πάλι με βιβλία. Σήμερα, οι Χιώτες πάνε στη βιβλιοθήκη να διαβάσουν τα βιβλία, αλλά και άλλοι Έλληνες και ξένοι έρχονται στη Χίο για να διαβάσουν εκεί τα σπάνια βιβλία. Όμως εάν κάποιος δεν μπορεί να πάει στην βιβλιοθήκη, έρχονται τα βιβλία σπίτι με αυτοκίνητο. Έτσι έγινε πραγματικότητα το όνειρό μου, να διαβάζουν όλοι οι Χιώτες και οι Έλληνες βιβλία, για να μάθουν να αγαπούν την ελευθερία.